سری مقالات آموزش مدیریت مجله
چگونه یک مجله تاسیس کنیم؟ (بخش دوم)
به عنوان یک پژوهشگر یا یک شخصیت علمی، فکر تاسیس یک مجله علمی پژوهشی قطعا به ذهنتان خطور کرده است. اکثریت این فکر را در غالب یک آرزو در سر نگه می‌دارند غافل از اینکه با داشتن دانش و مشاوره مناسب به سادگی می‌توان مجلۀ علمی پژوهشی خود را تاسیس کرد و برند معتبری از نام خود در محافل علمی ساخت. رویکرد شما بسته به نقشی که در تاسیس مجلۀ علمی خواهید داشت، متفاوت خواهد بود. آیا بناست شما سردبیر آن مجله باشید؟ و یا مدیر مسئول آن؟ اولین گام در تاسیس یک مجلۀ علمی انتخاب حوزۀ تخصصی آن است. همواره به خاطر داشته باشید که مجلۀ علمی شما باید دربارۀ زمینۀ خاصی باشد تا بتواند در میدان تحقیقات علمی جایگاه ویژۀ خود را بیابد و در عین حال بتوان برای اخذ مجوز علمی آن اقدام کرد. در اولین گام، تاسیس یک مجلۀ علمی دربارۀ موضوعی که پیش از آن مجله یا مجلاتی به آن پرداخته‌اند، خیلی هوشمندانه نیست و صرفا نوعی رقابت نامناسب در محافل علمی به وجود می آورد.اما از طرفی باید این نکته را هم در نظر داشته باشید که خاص بودن موضوع نباید موجب محدودیت مجله و در نهایت بروز مشکل در دریافت مقالات خوب شود.
برای تاسیس یک مجلۀ علمی در گام دوم باید تامین منابع مالی را در نظر بگیرید. این مساله‌ایست که باید از همان ابتدا دربارۀ آن به شکل جدی فکر شود. حمایت یک ارگان یا موسسه می‌تواند تا حد زیادی موجب آرامش خاطر شما شود. همچنین اعتبار آن سازمان بی‌گمان می‌تواند به شما در رسیدن به اهدافتان کمک کند. بهتر است پیش از آغاز به کار یک مجله، برآوردی از هزینه‌های احتمالی یک شمارۀ مجله داشته باشید.
در گام سوم هیئت تحریریه را انتخاب کنید.
برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقالۀ قبلی ما (چگونه یک مجله علمی تاسیس کنیم؟) مراجعه کنید. هرگاه هستۀ اولیۀ هیئت تحریریه شکل گرفت، نسبت به نگارش آیین‌نامه و شیوه‌نامه و تعیین چشم‌انداز مجله اقدام کنید. آیین‌نامۀ مجله را تا حد ممکن کامل و با جزئیات بنویسید. توجه کنید که آیین‌نامه هم‌راستا با آیین‌نامۀ وزرات علوم و هم‌گام با قوانین نشر بین‌الملل باشد. این آیین‌نامه باید شامل مواردی از قبیل تعریف وظایف، روند کار، شیوه‌های انجام کارها، نوع انتخاب‌ها، بایدها و نبایدها، سیاست‌های علمی، اقتصادی و اخلاقی مجله باشد. علاوه بر این، بهتر است تناوب چاپ، شیوه‌نامۀ نگارش مقالات، نوع داوری، نحوۀ توزیع کار و اعلامیۀ اخلاق در نشر از همان ابتدا تهیه شود. این کار به برآورد هزینه ها نیز کمک خواهد کرد. در نظر داشته باشید که همۀ این موارد باید به شکل کاملا شفاف، بر روی سایت قرار گیرد. شفافیت شما در رابطه با مواردی از قبیل کپی‌رایت، مسائل اقتصادی و اخلاق در نشر برای امور مربوط به نمایه‌سازی امری حیاتی محسوب می‌شود.
تعیین چشم‌اندازتان باعث خواهد شد برای آینده نقشه‌ای دقیق‌تر ترسیم کنید. اگر بنا دارید که مجله را در آینده در یکی از پایگاه‌های دادۀ بزرگ دنیا نمایه کنید، بهتر است از همان ابتدا روندی استاندارد را در پیش بگیرید. بنای ناقص به امید اصلاح در آینده تنها موجب ایجاد مشکلات متفاوت خواهد شد. از آنجا که تداوم در ارائۀ کار استاندارد شرط اساسی برای نمایه‌سازی است، یک شروع قوی و استاندارد می‌تواند تصویر بهتری از شما در دید نمایه‌سازان به وجود بیاورد. فراموش نکنید هرچه آرشیو شما قویتر باشد امتیاز بهتری خواهید گرفت. برای ترسیم یک چشم‌انداز قوی بهتر است تحقیقات کاملی به انجام برسانید. بهتر است در این کار به فضای داخل و خارج کشور، هر دو، بیندیشید.
در انتخاب توالی انتشار مجله باید چند نکته را مدنظر قرار دهید. ابتدا باید متوجه این نکته باشید که این موضوع رابطۀ مستقیمی با دریافت مقاله از سوی مخاطبان شما خواهد داشت. از آنجا که مدت زمان داوری یک دوفصلنامه بسیار طولانی‌تر از یک فصلنامه است، طبیعی است که تعداد مقالاتی که برای یک فصلنامه ارسال می‌گردد بیشتر باشد. در ادامه باید برنامه‌ای مدون و حساب‌شده برای داوری خود داشته باشید. لیستی از داوران خود تهیه کنید و برای هر کدام از زمینه‌های تخصصی مجله چند داور سریع‌العمل بیابید. این کار موجب خواهد شد که میانگین زمان داوری شما به حداقل برسد. هرچقدر این میانگین زمانی کوتاه‌تر باشد، مجلۀ شما با استقبال بیشتری روبرو خواهد شد.
در نگارش شیوه‌نامه دقت زیادی به خرج دهید. شیوه‌نامه و راهنمای نگارش مقالات بخشی است که به بهترین نحو گویای میزان اشراف شما به مدیریت مجله است. تلاش کنید از عرف موجود در زمینۀ تخصصی خود فاصله نگیرید. ابتکار عمل بسیار خوب است اما ابداع شیوه‌های جدید برای مقاله‌نویسی و یا ارجاع‌دهی شانس شما را برای نمایه‌سازی کاهش خواهد داد. از شیوه‌های استاندارد استفاده کنید.
نحوۀ انجام امور فنی از قبیل ویراستاری، صفحه‌آرایی و کنترل منابع نیز از مسائلی است که بهتر است از همان ابتدا مشخص شود.
آشنایی با قوانین اخلاق در نشر برای همۀ کسانی که قصد فعالیت در مجله را دارند، الزامی است. نه تنها باید اساس مجله را بر پایۀ قوانین اخلاق در نشر بین‌المللی بنیان نهاد، بلکه باید با این قوانین آشنا بود تا درصورت برخورد با عدم رعایت اخلاق در نشر، بتوان واکنشی مناسب نشان داد.
از دیگر کارهایی که موجب موفقیت شما خواهد بود مسألۀ تبلیغات است. از همان ابتدا برای مجله تبلیغ کنید. از ارائۀ آن در محافل علمی دریغ نکنید. هر چه بیشتر مجله را در محافل علمی عرضه کنید، امکان بالا بردن ضریب نفوذ مجله و در پی آن موفقیت مجله بیشتر خواهد بود.
اگر قصد تاسیس یک مجلۀ علمی را دارید، این نکته را فراموش نکنید که مدیریت یک مجله کاریست وقت‌گیر و در عین حال ارزشمند، تولید دانش در دنیایی که اساس و پایۀ آن همه روزه بر مبنای یافته‌های جدید علمی گذاشته می‌شود، امری استراتژیک محسوب می‌شود. شما با این کار نقشی پررنگ در ساخت دنیای فردا خواهید داشت.
مقاله قبلی: چگونه یک مجله علمی تاسیس کنیم؟
دیدگاه‌ها