چند دور داوری برای یک مجلۀ علمی مناسب است؟

 

 پیش از هرگونه تصمیم‌گیری دربارهٔ سرنوشت یک دست‌نوشته، چند داور باید آن را ارزیابی کنند؟ آیا سردبیر می‌تواند از نویسندگان بخواهد که نوشتهٔ خود را بازبینی کنند و دوباره آن را در سیستم مجله ثبت سازند؟ اگر چنین است، داوری چه زمانی باید متوقف شود؟ سردبیران مجلات زمانی که روند داوری را آغاز می‌کنند، با این پرسش‌ها روبه‌رو می‌شوند. متأسفانه پاسخ درستی برای این پرسش‌ها وجود ندارد. اینکه چگونه ساختار داوری هم‌تراز خود را بنا می‌کنید، بسته به آن است که هیئت تحریریه با کدام روند بهتر عمل می‌کند و کدام روند با اهداف و انتظارات مجلهٔ شما متناسب است. با این حال، اغلب تعداد داوران کمتر را ترجیح می‌دهند. یکی از گام‌هایی که هنگام تفکر دربارهٔ روند داوری هم‌تراز و چگونگی مؤثرسازی و کارآمدسازی آن می‌توانید بردارید، در نظر گرفتن داوری دیگر مجلات است. سیستم داوری هم‌تراز سه مجله و مزایای هرکدام را در زیر توضیح داده‌ایم.

 

 

  دست‌نوشته‌ها را پیش از ارسال برای داوری غربال کنید

 

 

بدون توجه به اینکه چند داور مقالات ثبت‌شده در سیستم شما را ارزیابی می‌کنند، اعضای هیئت تحریریهٔ شما باید تصمیم بگیرند که هر مقاله اساسا از لحاظ فنی برای چاپ مناسب است یا نه. پس به جای اینکه تمامی دست‌نوشته‌ها را، پیش از اینکه هیئت تحریریه آنها را ارزیابی کنند، به داوران خارج از مجله بسپارید، چرا آنها را در سیستم داخلی مجله غربال نمی‌کنید؟ هنک فرادلا، سردبیر مجلهٔ Criminology, Criminal Justice, Law & Society (CCJLS)، تجربهٔ خود را از روند غربالگری مقالات در مجلهٔ خویش در بهترین دستورالعمل‌ها برای مدیریت مجله: داستان‌هایی از سنگر مجلات به اشتراک گذاشته است. در این مجله همهٔ دست‌نوشته‌ها از چهار مرحلهٔ غربالگری می‌گذرند:

1. مدیر داخلی (Managing Editor) همهٔ دست‌نوشته‌ها را کنترل می‌کند تا اشتباه فاحشی نداشته باشند، سپس آنها را با ذکر توضیحاتی برای دبیران علمی مجله می‌فرستد.

2. دبیر علمی با توجه به توضیحات مدیر داخلی نگاهی اجمالی به دست‌نوشته می‌اندازد.

3. دبیر علمی یا دست‌نوشته را برمی‌گرداند و خواستار بازبینی و اصلاحات می‌شود، یا دست‌نوشته را برای داوری ارسال می‌کند.

4. دست‌نوشته‌هایی که برای داوری ارسال می‌شوند، برای بازبینی یا انجام اصلاحات نیاز به نظر و اجازهٔ سردبیر دارند.

 

 

 

 روند داوری مجلۀ معتبر که توسط مؤسسۀ دانش‌گستر فرنام ترجمه شده است 

 

 

روند غربالگری این مجله موجب می‌شود از تعداد داوری‌هایی که بیشتر مقالات طی می‌کنند، کاسته شود؛ چراکه دبیران مجله مقالاتی را که مناسب نیستند از همان ابتدا از چرخه خارج می‌کنند تا همهٔ دست‌نوشته‌ها را برای دو داور بفرستند. وجود مدیر داخلی که کار غربالگری را پیش از دبیران انجام می‌دهد و مقاله‌های ضعیفی که ارزش صرف وقت سردبیر و دبیران را ندارند مشخص می‌کند، موجب صرفه‌جویی در زمان می‌شود.

اگر داوران شما از کیفیت پایین مقالاتی که برایشان ارسال می‌شود شکایت دارند، شاید باید این نکته را در نظر بگیرید که غربالگری اولیه می‌تواند کیفیت نوشته‌هایی را که برای داوری می‌فرستید، بالاتر ببرد.

 

 

 

روند بازبینی و ثبت مجدد مقاله در سیستم را ارزیابی کنید

 

 

 

بدون در نظر گرفتن اینکه مجلهٔ شما بنا دارد غربالگری اولیه را اعمال کند یا نه، می‌توانید از نظرات جرمی فاکس، دانشیار رشتهٔ بوم‌شناسی جمعیت در دانشگاه کالگری و سردبیر سابق Oikos’، دربارۀ رویکرد به بازبینی و ثبت مجدد استفاده کنید. مشکلی که در زمینهٔ بازبینی و ثبت مجدد وجود دارد و موجب آزردگی نویسندگان می‌شود، این است که این روند ممکن است بسیار طولانی شود، به‌ویژه زمانی که داوران دربارۀ بازبینی‌ها و نحوهٔ انجام آنها توافق ندارند.

تبادل نظرات سالم بخش مهمی از روند داوری است، با این حال فاکس یادآور می‌شود که سردبیران باید به یاد داشته باشند که داوران گاه ممکن است در مباحث حاشیه‌ای متوقف شوند. فاکس به سردبیران و دبیران توصیه می‌کند نظرات داوران را پیش از آنکه برای نویسنده بفرستند، کنترل کنند و به این ترتیب از گیج شدن احتمالی نویسنده و درگیر شدن با آن دسته از نظرات داور که مورد توجه مجله نیست، جلوگیری شود. فاکس به نویسندگان کمک کرد نظرات داوران را در قالب مورد نظر مجله‌اش اعمال کنند و به این ترتیب موفق شد از دفعات داوری بکاهد.

 

 

از بازبینی و ثبت مجدد دوری کنید و کار کمتری به داوران بدهید

  

 

البته ممکن است بازبینی و ثبت مجدد مقاله را به طور کلی انجام ندهید. هیئت تحریریهٔ مجلهٔ Sociological Scienc تصمیم گرفتند این کار را با محدود کردن روند داوری در دو مرحله انجام دهند. ابتدا دبیران مجله متن را ارزیابی می‌کنند، سپس مقاله‌هایی که بلافاصله رد نمی‌شوند، برای داوری به داوران خارج از مجله سپرده می‌شوند. برخلاف سایر مجلات، Sociological Science برای ارزیابی مقالات بیشتر به دبیران خود تکیه دارد تا داوران خارج از هیئت تحریریه. مجله دبیران خبرۀ بسیاری دارد که ارزیابی دست‌نوشته‌ها را به آنان می‌سپارد، سپس از داوران می‌خواهد که بگویند دست‌نوشته خوب است یا بد؛ خطای فاحشی در آن دیده می‌شود یا خیر، بی‌آنکه از آنان بخواهد نظرات بنیادی و مبسوط بدهند. پس از اینکه دست‌نوشته دوبار داوری (داخلی و خارجی) شد، سردبیر تصمیم نهایی را می‌گیرد. البته مجله در صورت نیاز از نویسندگان می‌خواهد ایرادهای عنوان‌شده را پیش از چاپ برطرف سازند، اما از تعداد دفعات زیاد داوری جلوگیری می‌کند.

جسپر سورنسون، سردبیر مجلهٔ Sociological Science، توضیح می‌دهد که مجله این‌گونه داوری را برگزید تا اطمینان حاصل کند چرخهٔ ارزیابی دست‌نوشته‌ها سریع است و از پخش این مطلب که دست‌نوشته‌ها در طول داوری کامل خواهند شد اجتناب شود. مجله می‌تواند بر این موضوع تمرکز کند که دست‌نوشته‌هایش ایرادهایی از قبیل ازقلم‌افتادگی را نداشته باشند و پس از انتشار مقاله بر روی سایت پذیرای نظرها و انتقادهای بیشتری باشد.

امیدواریم توضیح الگوی داوری این مجلات به شما کمک کند تا روند داوری هم‌تراز مجلهٔ خود را بازبینی کنید. به نظر شما چند دور داوری می‌تواند کافی باشد؟ لطفا نظرات خود را برای ما ارسال کنید.