به گزارش واحد نشریات، دانش گستر فرنام
سردبیر (Editor in chief) و مدیر ویراستاری (Managing editor) دو شغل کاملا مجزا هستند که گاه در وظایفشان دچار همپوشانی می‌شوند.
این دو عنوان از آنجا که نویسندگان و خوانندگان مجلات علمی و حتی مجلات معمولی تفاوت آنها را نمی‌دانند، گاه به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما در حقیقت دو شغل کاملاً متفاوت هستند. شاید بتوان گفت که سردبیر شبیه مدیرعامل اجرایی یک شرکت است. در حالیکه مدیر ویراستاری بیشتر به مدیر ارشد عملیاتی می‌ماند. نشریات بزرگ معمولاً هر دو مقام را دارند اما نشریات کوچکتر ممکن است مدیر ویراستاری نداشته باشند.
نقش سردبیر
سردبیر، ویراستار ارشد یک نشریه است. گاهی او به همین نام خوانده می‌شود اما در واقع نقش او همان سردبیری است. او که با مدیریت انتشارات در ارتباط مستقیم است، مسئول پیاده کردن خواسته‌ها و نقطه نظرهای هیئت‌مدیره و صاحبان امتیاز نشریه است. تعیین حال و هوا، سمت و سو و سیاست‌های نشریه از وظایف اوست. قالب کلی نشریه را طراحی می‌کند و انجام آن را به افراد مورد اعتماد می‌سپارد. البته در مقالات آتی، از تفاوت‌های وی با مدیر مسئول که یک نقش کاملاً ایرانی‌ست، خواهیم نوشت.
تصمیمگیری‌های خرد و کلان
سردبیر کسی است که در امور داخلی نشریه سخن آخر را می‌گوید. تأیید نهایی همۀ مطالب با اوست. خروجی نشریه حتما باید مورد تأیید سردبیر قرار بگیرد. سردبیر به طور مداوم از بخش‌های نشریه گزارش دریافت می‌کند و با مطالعۀ آنها نیازهای نشریه را شناسایی و نسبت به رفع آنها اقدام می‌کند. پی در پی با اعضای هیئت‌تحریریه دیدار می‌کند و با تعیین موضوعات اساسی به نیازهای جامعۀ مخاطبین نشریه پاسخ می‌گوید. تعیین بودجۀ کلی و محقق سازی آن و تعییت بودجۀ بخش‌های مختلف بر پایۀ نیاز و خروجی از دیگر وظایف سردبیر است. در ایران، بخش تحقق بودجه با مدیر مسئول مجله همپوشانی دارد.
روابط سردبیر
سردبیر نه تنها با هیئت‌مدیرۀ موسسۀ نشر بلکه با موسسات و ادارات خارج از نشریه نیز در ارتباط است. او کسی است که در صورت بروز مشکلات خارج از نشریه به آنها رسیدگی می‌کند و گاه برای این کار مجبور به سفر نیز می‌گردد. نمایندۀ نشریه در محیط خارج از آن سردبیر است و حضور در جلسات و مراسم مختلف از جمله وظایف او محسوب می‌شود.
مهارت‌های لازم برای سردبیر عبارتند از
- توانایی نگارش و ویراستاری در سطح عالی
- داشتن مهارت در گوش دادن و تعامل مؤثر با دیگران
- آگاهی دربارۀ تحلیل وضعیت و فرایند کنترل کیفیت
- مهارت در داوری و تصمیم‌گیری چه در حالت عادی و چه در زمان بحران
- توانایی در مدیریت زمان و اتمام به موقع کارها
- داشتن دانش در زمینۀ ارتباطات و رسانه و قوانین
- داشتن دانش در زمینۀ مسائل حقوقی
- داشتن ابتکار و ذهن باز و صد البته خلاقیت
- توانایی تحمل فشار و استرس و ارائۀ عملکرد مناسب در شرایط سخت
- توانایی مدیریت عالی منابع انسانی و مالی
- آشنایی با نرم افزارهای مورد نیاز و فضای اینترنت
نقش مدیر ویراستاری
نقش مدیر ویراستاری در نشریات مختلف متفاوت است؛ اما به شکل عمده، او مسئول کارهای روزانۀ نشریه و ارائۀ گزارش به سردبیر است. روند کاری را مشخص می‌کند و از اجرای آن اطمینان می‌یابد. مدیریت بودجه و کارکنان از دیگر وظایف اوست. برنامه ریزی‌های او به صورتی باید باشند که از بروز مشکلات جلوگیری شود؛ اما او کسی است که کارکنان به هنگام دشواری‌ها به او مراجعه می کنند. چنین شخصی نیاز به روابط عمومی قوی و قدرت برنامه ریزی دارد.تعامل کلید اصلی یک مدیر ویراستاری است.
مدیریت برنامه ریزی
مدیر ویراستاری برنامۀ کاری چاپ را با توجه به کارکنان (هیئت تحریریه، ویراستاران، گرافیست‌ها و صفحه آراها) می‌ریزد. برای انجام کارها بازۀ زمانی و ضرب الاجل مشخص می‌کند و پیگیری می‌کند تا همۀ کارها به موقع انجام شده و تحویل داده شوند. مدیر ویراستاری برای هر کاری زمانی برای تأخیر احتمالی در نظر می‌گیرد تا نشریه با مشکل روبرو نشود. زمان‌سنجی بر عهده مدیر ویراستاری است.
تعیین وظایف
مدیر ویراستاری کسی است که کارهای مختلف را به افراد مناسب واگذار می‌کند. اهمیت مطالب را مشخص کرده و چگونگی صفحه آرایی به انتخاب وی انجام می‌پذیرد. هنگامی که مطالب آماده می‌شوند، او بر آن نظارت داشته و روند ویرایش علمی و فنی را هماهنگ می‌کند. هماهنگی بین نمونه خوان‌ها، ویراستاران ارشد و دستیاران ویراستاری از وظایف مدیر ویراستاری است. او همچنین تأیید فنی متون را به عهده می‌گیرد. ویراستاران در صورت داشتن سوال به مدیر ویراستاری مراجعه می‌کنند.
مدیریت کارکنان
به عنوان یک عضو ارشد شورای سردبیری، مدیر ویراستاری نقشی کلیدی در استخدام و آموزش نیروهای تازه کار بر عهده دارد. او باید مطمئن شود که میزان کاری که به افراد محول می‌گردد متعادل باشد. به نیروهای جدید کمک می‌کند تا بتوانند از چالش‌ها سربلند بیرون آمده و مهارت‌های خود را افزایش دهند.
مدیریت روند پذیرش مقاله ها
مدیر ویراستاری نخستین کسی است که مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای را که در سیستم بارگذاری شده می‌خواند. او مقاله را بررسی می‌کند تا مطمئن شود مقاله همان فرمتی را دارد که از سوی نشریه به عنوان فرمت استاندارد معرفی شده است. پس او باید تسلط کافی بر قالب و استانداردهای نشریه داشته باشد. از دیگر مواردی که مدیر ویراستاری در برخورد با مقالات به آنها توجه می‌کند، موارد دستوری و نگارشی است. اگر مقاله ای در این زمینه مشکل داشته باشد، مدیر ویراستاری آن را برگردانده و از نویسندۀ مسئول می‌خواهد که اصلاحات لازم را در این زمینه انجام دهد. پیگیری روند پذیرش مقاله تا چاپ به عهدۀ مدیر ویراستاری است.
مهارت‌های لازم برای مدیر ویراستاری
- توانایی نگارش و ویراستاری عالی
- داشتن ارتباطات مناسب
- داشتن قدرت تصمیم‌گیری و مدیریت زمان
- توانایی بالا در سازماندهی
- توانایی در مدیریت مالی و برنامه ریزی
- داشتن روابط عمومی بالا
- آشنایی با نرم افزارهای مورد نیاز و فضای اینترنت
مساعی مشترک
سردبیر و مدیر ویراستاری با هم همکاری می‌کنند تا درنهایت نشریه پاسخگوی خواسته‌های مخاطبانش باشد. هر دو در مراسم مختلف شرکت می‌کنند و تلاش می‌کنند چهره‌ای خوب از سازمان خود ارائه دهند. سردبیر تصمیمات بزرگ را می‌گیرد و انجام آنها را به مدیر ویراستاری محول می‌کند و خود بر چگونگی عملکرد مدیر ویراستاری نظارت می‌کند. استخدام و اخراج نیروها از وظایف مشترک هر دو است اما نظر نهایی از آن سردبیر است. در کل اقدامات اجرایی به عهدۀ مدیر ویراستاری است، درحالیکه سردبیر بیشتر نقش تصمیم گیرنده و ناظر را دارد.
به گزارش واحد نشریات، دانش گستر فرنام
عدم حضور مدیر ویراستاری
نشریات کوچکتر ممکن است مدیر ویراستاری نداشته و در عوض سردبیر و یا ویراستار ارشد داشته باشند. این فرد بر کار ویراستاران و دستیاران ویراستاری نظارت و گاه خود هم مقالات را ویرایش می‌کند. ویراستار ارشد مسئوایت‌های هر دو مقام را انجام می‌دهد. کارهای اجرایی سردبیر و کارهای روزانۀ مدیر اجرایی در حوزۀ نشر و امور مربوط به کارمندان از جمله مسئولیت‌های اوست. از آنجا که نشریه کوچکتر است سردبیر به اندازۀ سردبیر یک نشریۀ بزرگتر مسئولیت ندارد، پس می‌تواند به تنهایی از عهدۀ کارهای هر دو مقام برآید. گاه نیز سردبیر برخی کارهای اجرایی را به مدیران بخش‌های مختلف می‌سپارد و از آنها گزارش می‌خواهد.
اگر به این مطالب علاقه‌مند هستید، مقاله «چگونه یک مجله علمی تأسیس کنیم» و «چگونه یک هیئت‌تحریریه قوی داشته باشیم» را حتما مطالعه کنید.
نویسنده: عاطفه غفوری، واحد نشریات موسسه دانش گستر فرنام
دیدگاه‌ها