سلسله مطالب آموزش مقاله‌نویسی

 راهنمای محققین جوان برای نگارش مقالۀ موردی بالینی یا کیس ریپورت

(clinical case report)

در راستای آموزش مقاله‌نویسی در این پست به مقالۀ کیس‌ریپورت و یا مقالۀ موردی بالینی پرداخته می‌شود. اگر دانشجوی پزشکی هستید و نیاز به نوشتن مقالۀ علمی دارید، این نوع مقاله می‌تواند به شما کمک کند. مقالۀ موردی بالینی شاید به نظر خیلی ساده باشد اما باید این نکته را در نظر داشته باشید که انجام غیر اصولی آن نکته‌ای منفی در رزومۀ شما خواهد شد. در این پست به نکات لازم برای نگارش این نوع مقاله پرداخته می‌شود.

نکات کلیدی مطلب کیس ریپورت یا مقالۀ موردی بالینی

· مقاله یا مطالعۀ موردی بالینی (clinical case report) یا کیس ریپورت نوعی از نوشتار علمی است که محققان علوم پزشکی در آن، مورد یا موارد نادر پیش‌آمده برای بیماران را بصورت یک مقاله گزارش می‌کنند.

· کسب رضایت بیمار و حفظ محرمانگی نام بیمار از جنبه‌های اساسی در نگارش این مقاله گزارش موردی یا کیس ریپورت است.

· مقالات موردی یا کیس ریپورت ساختار مشخصی دارند که با قالب مقالۀ علمی-پژوهشی یکسان نیست.

· تنها برخی از مجلات مقالات موردی بالینی را چاپ می‌کنند. به عنوان مثال مجله آسیب شناسی پزشکی ایران

مقالۀ موردی بالینی چیست؟

مقالات موردی بالینی (clinical case report) از نخستین متون علمی پزشکی هستند. گزارش موردی بالینی و یا مطالعۀ موردی (کیس ریپورت) ابزاری برای نشر دانش جدید از طبابت عملی است. فعالان حوزۀ پزشکی اغلب با مواردی برخورد می‌کنند که متفاوت و غیرمعمول است؛ مانند وضعیتی که پیش از آن شناخته نشده است، پیچیدگی یک بیماری شناخته‌شده, عارضه‌ای نامعمول یا پاسخی مغایر با روند معمول درمان یا رویکردی جدید دربارۀ یک وضعیت پزشکی معمول. به این ترتیب مقالۀ موردی بالینی (clinical case report) باید علائم، نشانه‌ها، تشخیص، و درمان بیماری را گزارش دهد.

    مطالعات موردی بالینی از آنجا که مشاهدات اولیه را ارائه می‌دهند، شواهد مقدماتی منابع پزشکی هستند که می‌تواند برای دانشجویان و محققان علم پزشکی راهی مناسب برای آغاز نگارش مقاله باشد. به علاوه مقالۀ موردی بالینی (clinical case report) چاپ‌شده، سهیم‌شدن در تولید دانش در دنیای علم پزشکی است و برای رزومۀ هر فردی مناسب است. از همین رو این نوع مقاله از اولین مقاله‌هایی است که در آموزش مقاله‌نویسی برای محققین علوم پزشکی مطرح می‌شود. البته باید اشاره شود که تحقیقات موردی تنها مختص علم پزشکی نیست. در برخی رشته‌های دیگر هم این نوع نگارش متداول است. 

چگونه می‌توان یک مورد مناسب برای نوشتن کیس ریپورت یافت؟

در آموزش مقاله‌نویسی همواره به دانشجویان این نکته را متذکر می‌شوند که بهعنوان دانشجو یا محقق علوم پزشکی باید به دنبال موارد غیرمعمول باشند. با این حال ممکن است شناسایی موردی که ارزش تبدیل شدن به مقاله کیس ریپورت را دارد، اندکی سخت باشد. بنا بر نظر «چارلز یانگ» سردبیر مجلۀ گزارشات موردی بالینی، یک مقالۀ موردی بالینی (clinical case report) خوب آن است که پیامی شفاف داشته باشد، بتوان آن را تعمیم داد و برای پزشکان دیگر مناسب باشد. 

بنا بر گزارشات مرکز علوم بهداشتی تگزاس، بیشتر مجلات، مقالات موردی‌ای را به چاپ می‌رسانند که دربارۀ یک یا چند مورد از این موضوعات باشد:

1-      مشاهدات غیرمعمول

2-      پاسخ برعکس به تراپی

3-      ترکیب غیرمعمول شرایطی که به سردرگمی ختم شود

4-      تصویر یک تئوری جدید

5-      پرسشی دربارۀ تئوری موجود

6-      تأثیر شخصی

  « رضایت بیمار: لزوم پایبندی به اصول اخلاق حرفه‌ای در مطالعات موردی »  

ضمن آموزش مقاله‌نویسی باید به این نکته نیز اشاره شود که مسائل اخلاقی بخش مهم از کار است. رضایت‌نامۀ آگاهانه یکی از نیازهای اخلاقی بیشتر مطالعاتی است که انسان‌ها در آن درگیر هستند. مهم است پیش از آنکه شروع به نگارش مقاله کنید، از بیمار رضایت‌نامۀ کتبی بگیرید؛ زیرا همۀ مجلات از شما می‌خواهند رضایت‌نامۀ بیمار را برایشان بفرستید. اگر بیمار زیر سن قانونی باشد، به رضایت‌نامۀ والدین نیاز خواهد بود. برای بیماران بزرگسالی که خود نمی‌توانند رضایت بدهند، رضایت اعضای خانواده لازم است.

    ناشناس ماندن بیمار بسیار مهم است. به یاد داشته باشید نباید اطلاعاتی را در متن بیاورید که ممکن است به فاش‌شدن نام بیمار منجر شود. باید به‌شدت مراقب عکس‌ها باشید و اطمینان حاصل کنید که عکس نواحی خاص، هویت بیمار را فاش نکند.

ساختار مقالۀ موردی بالینی چگونه است؟

چالش بزرگ در آموزش مقاله‌نویسی در ارتباط با مقالۀ موردی بالینی این است که مجلات مختلف ممکن است قالب‌های اندک متفاوتی با هم داشته باشند؛ پیشنهاد می‌شود چند مجله را انتخاب کنید و مقالات موردی بالینی (clinical case report) آنها را بخوانید تا بدانید که قالب و ترتیب بخش‌های آن به چه شکل است.

با این‌حال عموما همۀ مقالات موردی بالینی، بخش‌هایی را که در پی می‌آید، شامل می‌شود: چکیده، مقدمه، مورد و بحث. برخی از مجلات ممکن است از شما بخواهند پیشینۀ پژوهش (مروری بر منابع) را هم به آن بیفزایید.

چکیده: چکیده باید مورد، مشکل به وجود آمده، و پیام مقاله را به‌طور خلاصه گزارش دهد. چکیدۀ مقالات موردی معمولا خیلی کوتاه است و بیشتر از 150 کلمه ندارد.

مقدمه: مقدمه مشکل پیش‌آمده را به شکل اجمالی بررسی و منابع مربوط را در صورت نیاز عنوان می‌کند. مقدمه عموما با جمله‌ای آغاز می‌شود که بیمار و شرایط پایه‌ای را که او از آن رنج می‌برد، توصیف می‌کند.

مورد: این بخش جزئیاتی به ترتیب زیر ارائه می‌دهد:

توصیف بیمار

تاریخچۀ مورد

نتایج معاینۀ فیزیکی

نتایج آزمایشات پاتولوژیک و بررسی‌های دیگر

نقشۀ درمانی

نتیجۀ قابل پیش‌بینی از درمان

نتیجۀ واقعی درمان

نویسنده باید اطمینان حاصل کند جزئیات مربوط در متن آمده؛ اما مسائل غیرضروری حذف شده ‌است.

بحث: مهم‌ترین بخش مقالۀ موردی است، بخشی که قرار است مجله را متقاعد کند که مقاله ارزش چاپ دارد. این بخش باید با پردازش و بسط دادن آنچه در مقدمه گفته شده است، آغاز شود و بر این مطلب تمرکز کند که چرا این مسئله ارزش توجه دارد.

    سپس در ادامه به منابع مربوط به مورد اشاره می‌شود. (اگر مجله بخش جداگانه‌ای برای پیشینۀ پژوهش و مرور منابع موجود دارد، باید پیش از بخش بحث آورده شود). این بخش تئوری‌های موجود دربارۀ موضوع کلیدی را در شرایط بیمار به بحث می‌گذارد.

    مروری بر مسئله باید منبع سردرگمی و چالش اصلی را مشخص کند.

    در نهایت مقالۀ موردی باید به منابع موجود ربط داده شود و پیام مقاله را مطرح کند. نویسنده باید مشخص کند که آیا تحقیق او تاییدکنندۀ تحقیقات حاضر است یا آنها را رد می‌کند و اینکه این مقاله چگونه می‎‌تواند به دنیای علم پزشکی بیفزاید.

    نتیجه‌گیری: یک مقالۀ موردی بسته به قالب مجله، با نتیجه‌گیری و یا نکات خلاصه پایان می‌یابد. این بخش باید به‌طور خلاصه نکات کلیدی را به خواننده متذکر شود. در این قسمت، نویسنده می‌تواند راهکارها و توصیه‌هایی به پزشکان، مدرسان و یا محققان ارائه کند. برخی از مجلات، بخش خاصی را به نتیجه‌گیری اختصاص نمی‌دهند: بنابراین نتیجه‌گیری باید در بخش نهایی آورده شود.

مقالۀ موردی را کجا می‌توان به چاپ رساند؟

چاپ مقالۀ موردی بالینی (clinical case report) کار ساده‌ای نیست؛ زیرا خیلی از مجلات علاقۀ چندانی به چاپ آنها ندارند. با این حال مجلات آنلاین تازۀ بسیاری هستند که فعالیت خود را به این کار اختصاص داده‌اند: BMJ Case Reports, Cases Journal, Journal of Medical Case Reports, Radiology Case Reports.

    مقالات موردی بالینی امکانی در اختیار پزشکان می‌گذارد تا دیگران را در تجربیات خود در رویارویی با چالش بیماران خاص، سهیم کنند و منابع با ارزشی از اطلاعات و راهنمایی‌هایی است که می‌تواند هنگام برخورد با بیماران چالش‌برانگیز، برای پزشکان دیگر مفید واقع شود.