وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
معاونت تحقیقات و فناوری
کمیتۀ کشوری اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی
راهنمای کشوری اخلاق در انتشار آثار پژوهشی علوم پزشکی
مجری طرح: دکتر کیارش آرامش
سازمان اعتباردهنده: معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
محل اجرا: مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران
سال: 88-1387
مقدمه
رشد چشمگیر تولید علم در دهه‌های گذشته در کشور و حضور پرشمار مقالات علمی پژوهشگران علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران در نشریات معتبر داخلی و خارجی، موجب توجه بیش‌ازپیش جامعهٔ علمی و مدیریت عالی پژوهشی کشور به موضوع مهم اخلاق در انتشار آثار علمی ـ پژوهشی شد. بی‌تردید توجه به موضوعات اخلاقی ازاین‌دست ضامن حقوق پژوهشگران، آزمودنی‌ها و دیگر طرف‌های درگیر در امر پژوهش است و مانع بروز اختلاف‌های ناخوشایند در میان همکاران علمی و اجرایی می‌شود و حافظ آبرو و اعتبار جامعهٔ علمی کشور در مجامع داخلی و خارجی است. پیش‌ازاین، راهنمای عمومی و راهنماهای اختصاصی اخلاق در پژوهش‌های علوم پزشکی کشور با همین اهداف عالی تهیه، تدوین و ابلاغ شد. این راهنما گامی دیگر در جهت تکمیل مجموعۀ راهنماهای اخلاقی کشوری است تا در کنار راهنماهای فوق و راهنماهایی که در آینده تدوین، تصویب و ابلاغ خواهند شد، به‌عنوان مبنا و معیار عمل اخلاقی پژوهشگران و سایر طرف‌های درگیر در پژوهش و نیز داوری و اظهارنظر کمیته‌های اخلاق و سایر نهادهای بررسی‌کنندهٔ موارد مرتبط در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد استفاده قرار بگیرد. این راهنما از ۱۲ فصل و ۵۳ ماده تشکیل شده است و موضوع‌های مختلف مرتبط با انتشار آثار پژوهشی علوم پزشکی در مجلات علمی ـ پژوهشی داخلی و سایر مجلات و رسانه‌های منجر به امتیاز و اعتبار علمی برای پژوهشگران را شامل می‌شود. تدوین این راهنما، علاوه بر تلاش و همت استادان و صاحب‌نظرانی که در طول دهه‌های گذشته به این مهم پرداخته‌اند، حاصل کار متمرکز و جمعی گروهی از صاحب‌نظران و متصدیان این حوزه در طول سال‌های 1387 تا 1389 و نیز نظرسنجی وسیع و گسترده و برگزاری کارگاه تخصصی با حضور صاحب‌نظران، متصدیان و ذی‌نفعان است که در قالب پروژه‌های با سفارش و حمایت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اجرا شده است. همچنین در تدوین این راهنما از تجربهٔ انباشتهٔ جهانی و معاهدات، بیانیه‌ها و راهنماهای شناخته‌شدهٔ بین‌المللی استفاده شده است که مهم‌ترین آن‌ها به قرار ذیل است:
مادهٔ ۱-۱ از فصل نویسندگی از متن الزامات یکدست کمیتهٔ بین‌المللی سردبیران مجلات پزشکی[1] (ICMJE) ترجمه شده و مواد ۵-۱ و ۷-۱ با تغییرات جزئی از بیانهٔ خط‌مشی انجمن جهانی سردبیران علوم پزشکی[2] (WAME) گرفته شده است. مواد ۱-۴ و ۳-۶ با تغییرات جزئی از راهنمای کمیتۀ اخلاق نشر [3] (COPE) اقتباس شده است. مواد فصول حریم خصوصی و رازداری، و ویژه‌نامه برگرفته از متن الزامات یکدست ICMJE و مواد فصل «نقش و مسئولیت داوران» برگرفته از راهنمای شورای سردبیران علمی[4] (CSE) و ICMJE است. فصل سرقت معنوی نیز با استفاده از راهنمای مندرج در دفتر تمامیت پژوهشی وزارت سلامت و خدمات انسانی آمریکا[5] نوشته شده است[6].
امید است که تدوین این راهنما در کنار به‌روزرسانی مرتب و رفع نواقص احتمالی در آینده، گامی مؤثر در هرچه اخلاقی‌تر شدن پژوهش، رعایت حقوق و آزادی‌های اساسی طرف‌های درگیر در امر پژوهش و حفظ اعتبار و حسن شهرت جامعهٔ پژوهشی کشور باشد.
فصل اول: نویسندگی
مادهٔ ۱-۱) شخصی نویسنده (یا یکی از نویسندگان) مقاله محسوب می‌شود که هر سه معیار زیر را داشته باشد:
1. سهم قابل‌توجهی در حداقل یکی از موارد زیر داشته باشد:
الف) مطرح ساختن ایدۀ پژوهشی یا طراحی مطالعه
ب) جمع‌آوری داده‌ها
ج) تحلیل و تفسیر داده‌ها
۲. در نگارش مقاله به‌صورت نوشتن پیش‌نویس مقاله یا مرور نقادانۀ آن، که منجر به اصلاح محتوای علمی مقاله می‌شود، نقش داشته باشد.
۳. صورت نهایی مقاله را مطالعه و تأیید کرده باشد.
تبصرۀ ۱: اشخاص حقوقی و تیم‌های پژوهشی نیز مشمول معیارهای این ماده می‌شوند.
مادهٔ ۲-۱) نام تمامی اشخاصی که معیارهای نویسندگی مقاله را (منطبق با مادهٔ یک این راهنما) دارند باید در بخش نویسندگان مقاله آورده شود، حتی اگر همکاری وی با آن مرکز یا تیم پژوهشی به هر علتی قطع شده باشد.
مادهٔ ۳-۱) تمامی نویسندگان باید مسئولیت محتوای مقاله را در زمینه‌های زیر بپذیرند:
- صحت مطالب مندرج در مقاله
- پایبندی به راهنماهای اخلاقی عمومی و اختصاصی کشور در حفاظت از آزمودنی انسانی یا حیوانات در مطالعهٔ انجام‌شده
مادهٔ ۴-۱) در پژوهش‌های بزرگ که توسط تیم پژوهشی انجام می‌شوند و نقش نویسندگان در تألیف مقاله بسیار تخصصی است، سهم و مسئولیت هریک از نویسندگان می‌تواند محدود به قسمت تخصصی مربوط به وی باشد. در این موارد پژوهشگر یا پژوهشگران اصلی فردی را که مسئولیت کلیت مقاله را بر عهده دارد تعیین خواهند کرد.
مادهٔ ۵-۱) ترتیب نام‌ها در بخش نویسندگان مقاله بر اساس میزان مشارکت هریک از افراد و با توافق جمعی آنان مشخص می‌شود. فردی که بیشترین سهم را در مطالعه و نگارش دست‌نوشته داشته نویسندهٔ اول خواهد بود.
تبصره: جایگاه یا سطح علمی نویسندگان مقاله تأثیری در ترتیب نام نویسندگان نخواهد داشت.
مادهٔ ۶-۱) اگر نویسندگان در مورد ترتیب نامشان در مقاله به توافق نرسند، به درخواست هریک از ایشان این موضوع در شورای پژوهشی دپارتمان، مرکز تحقیقات، دانشکده یا مؤسسهٔ محل اجرای طرح مطرح و دربارۀ آن تصمیم‌گیری می‌شود.
مادهٔ ۷-۱) نام کلیهٔ افرادی که سهم قابل‌توجهی در اجرای مطالعه یا نگارش مقاله داشته‌اند، اما معیارهای درج نام در بخش نویسندگان مقاله را ندارند، در بخش سپاسگزاری با ذکر نوع مشارکت آورده می‌شود.
مادهٔ ۸-۱) نویسندهٔ مسئول یکی از نویسندگان مقاله است که به دلیل جایگاه علمی و نقش خود در مطالعه (برای مثال مجری اصلی طرح یا استاد راهنمای اول پایان‌نامه) از سوی سایر نویسندگان مسئولیت مکاتبات و پاسخگویی به ابهامات و ایرادات مطرح‌شده در مورد دست‌نوشته یا مقاله را بر عهده دارد. نویسندهٔ مسئول وظیفهٔ انتقال نظرات و مکاتبات مهم به سایر نویسندگان و تنظیم روابط بین نویسندگان را بر عهده دارد.
مادهٔ ۹-۱) انتساب غیرواقعی (صوری) به مؤسسه، مرکز یا دپارتمانی که نقشی در اصل پژوهش یا در فعالیت حرفه‌ای نویسنده ندارد، نادرست است.
فصل دوم: فریبکاری
مادهٔ ۱-۲) فریبکاری عبارت است از هرگونه زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی پذیرفته‌شده در نگارش و انتشار آثار علمی ـ پژوهشی یا انحراف از آن‌ها، که مثال‌های ذیل را دربرمی‌گیرد:
1- ساختن (جعل) داده‌ها یا نتایجی که مبتنی بر پژوهش واقعی نیستند.
2- دستکاری داده‌های حاصل از پژوهش
3- سرقت معنوی
4- اجتناب از ذکر عوارض نامطلوب در کارآزمایی‌های بالینی
مادهٔ ۲-۲) سرقت معنوی عبارت است از استفاده از تمامی یا قسمتی از مطالب با ایده‌های منتشرشده یا منتشرنشدهٔ فرد یا افراد دیگر بدون ذکر منبع به روش مناسب یا کسب اجازه در موارد ضروری.
مادهٔ ۳-۲) استفاده از اصل یا ترجمهٔ متن منتشرشدهٔ دیگران در دست‌نوشته باید طبق ضوابط ذیل انجام گیرد:
الف) در صورت استفاده از قسمت قابل‌توجهی از عین متن یا ترجمهٔ آن، عین شکل، جدول و پرسش‌نامه، باید علاوه بر آوردن متن در داخل گیومه و ذکر منبع، از مالک معنوی متن اولیه اجازهٔ کتبی گرفته شود.
ب) در صورت استفاده از بخشی جزئی از عین متن یا ترجمهٔ آن، باید متن موردنظر داخل گیومه آورده شود و منبع آن ذکر شود.
ج) در صورت استفاده از متن موردنظر یا ترجمۀ آن به‌صورت نقل به مضمون، جمع‌بندی، نتیجه‌گیری یا برداشت ایده، باید منبع آن ذکر شود.
تبصرۀ ۱) اگر بخشی از متن مورداستفاده به‌صورت جزئی تغییر کند، برای مثال در حد تغییر چند کلمه یا آوردن معادل آن‌ها یا تغییر زمان افعال، باز هم شامل موارد مربوط به آوردن عین متن (بند الف یا ب) می‌شود.
تبصرهٔ ۲) مندرجات این ماده در مورد مطالب منتشرشدهٔ قبلی خود نویسنده/نویسندگان دست‌نوشته نیز صادق است.
تبصرهٔ ۳) در مورد بند ج، نقل به مضمون نباید به‌گونه‌ای باشد که با منظور نویسنده/نویسندگان اصلی و روح کلی نوشتهٔ آن‌ها منافات داشته باشد.
مادهٔ ۴-۲) تمام محققان موظف‌اند در صورت اطمینان از وقوع هرگونه فریبکاری و بداخلاقی پژوهشی، موارد را با رعایت محرمانگی به مؤسسهٔ حامی پژوهش، رئیس یا مسئول محل کار یا تحصیل نویسنده/نویسندگان اطلاع دهند.
مادهٔ ۵-۲) سردبیر می‌تواند فریبکاری احتمالی را در دست‌نوشته‌های دریافتی جستجو کند. در صورت آگاهی از وقوع فریبکاری، موظف است با رعایت محرمانگی، آن را به مؤسسهٔ حامی پژوهش، رئیس یا مسئول محل کار یا تحصیل نویسنده/نویسندگان اطلاع دهد تا با تحقیق و بررسی، وقوع آن محرز یا رفع شود. تحقیق و بررسی بر اساس مقررات و دستورالعمل‌های مربوط صورت خواهد گرفت.
تبصره: تا پیش از محرز شدن وقوع فریبکاری نباید اشخاص غیرمرتبط از مطرح شدن احتمال آن یا بررسی‌های در حال انجام مطلع شوند.
مادهٔ ۶-۲) در صورتی که سردبیر وقوع فریبکاری را احراز کند، باید بسته به‌شدت فریبکاری احرازشده، یک یا چند مورد از اقدامات ذیل را انجام دهد:
1. خودداری از انتشار دست‌نوشته (در صورتی که دست‌نوشته منتشر نشده باشد)
2. انتشار اصلاحیه یا تکذیبیه در شمارهٔ آتی نشریه (در صورت انتشار)
3. اجتناب از پذیرش مقالات آتی نویسنده/نویسندگان برای مدتی معین
4. حذف مقالات قبلی نویسنده/نویسندگان از سایت یا بانک اطلاعاتی نشریه
فصل سوم: انتشار همپوشان
مادهٔ ۱-۳) اگر نشریه‌ای چاپی یا الکترونیک دست‌نوشته‌ای را پیش‌ازاین منتشر کرده باشد یا در حال بررسی آن برای انتشار باشد، ارسال همان دست‌نوشته به نشریهٔ دیگر یا انتشار مجدد آن نادرست است.
تبصرۀ 1: اگر نویسنده/نویسندگانِ دست‌نوشته‌ای، که در نشریه‌ای در دست بررسی برای انتشار است، تصمیم بگیرند به هر دلیلی آن را برای نشریهٔ دیگری ارسال کنند، باید ابتدا انصراف خود را از انتشار دست‌نوشته به‌صورت کتبی به نشریهٔ اول اعلام کنند. این کار حداکثر تا پیش از اعلام پذیرش دست‌نوشته برای انتشار در نشریهٔ اول امکان‌پذیر است.
تبصرۀ ۲: اگر سردبیران چند نشریه تصمیم بگیرند به‌طور مشترک دست‌نوشته‌ای را منتشر کنند، در صورتی که این اقدام همسو با تأمین سلامت جامعه باشد و این موضوع به‌طور شفاف به خوانندگان آن نشریات اطلاع‌رسانی شود، مشروط به رعایت کلیهٔ حقوق مادی و معنوی مرتبط، این کار بلامانع است.
مادهٔ ۲-۳) ارسال دست‌نوشته‌ای که حاوی حجم قابل‌توجهی از یک مقالهٔ منتشرشدهٔ درحال‌بررسی باشد، برای بررسی و انتشار به‌عنوان مقالهٔ علمی ـ پژوهشی نادرست است، حتی اگر به مقالهٔ قبلی ارجاع داده باشد یا مقالهٔ قبلی به نویسنده/نویسندگان همین دست‌نوشته تعلق داشته باشد.
تبصره: تکرار قسمت‌هایی از بخش «مواد و روش‌ها» در مقالات بعدی همان نویسنده/نویسندگان در صورت ضرورت بلامانع است، اما درهرحال ذکر مرجع لازم است.
مادهٔ ۳-۳) اگر مقاله‌ای پیش‌ازاین به‌صورت چاپی یا الکترونیک منتشر شده باشد یا در دست بررسی برای انتشار باشد، ارسال ترجمهٔ همان مقاله به زبانی دیگر برای بررسی و انتشار، در صورت کسب موافقت سردبیران هردو مجله و اطلاع‌رسانی شفاف به خوانندگان بلامانع است.
فصل چهارم: تعارض منافع
مادهٔ ۱-۴) تعارض منافع عبارت است از وجود هرگونه منفعت مالی و غیرمالی که احتمال دارد نویسنده، داور یا سردبیر را در اظهارنظر صادقانهٔ خود تحت تأثیر قرار دهد. وجود تعارض منافع به‌خودی‌خود ایرادی اخلاقی برای دست‌نوشته محسوب نمی‌شود.
مادهٔ ۲-۴) نویسنده/نویسندگان دست‌نوشته باید هرگونه تعارض منافع خود را، که از نگاه مخاطبان پوشیده است، در متن یا ذیل دست‌نوشته به‌طور شفاف اعلام کنند.
تبصره: قرارداد میان پژوهشگران و حامی مالی پژوهش نباید متضمن هر شکلی از منع اعلام تعارض منافع در دست‌نوشته باشد.
مادهٔ ۳-۴) نویسنده/نویسندگان باید منابع تأمین هزینه‌های پژوهش و نگارش مقاله را به‌طور شفاف معرفی کنند.
مادهٔ ۴-۴) اعضای هیئت تحریریه چنانچه در تصمیم‌گیری سردبیر در مورد دست‌نوشته‌ای تأثیرگذار باشند، باید به‌طور شفاف و کامل سردبیر را دربارهٔ هرگونه تعارض منافع در امر موردنظر مطلع سازند.
فصل پنجم: حریم خصوصی و رازداری
مادهٔ ۱-۵) اطلاعات مشخص‌کنندهٔ هویت شخصی آزمودنی‌ها، کارکنان محل انجام پژوهش یا هر فرد دیگری غیر از نویسندگان دست‌نوشته و افرادی که از آن‌ها سپاسگزاری می‌شود، نباید در متن دست‌نوشته، عکس‌ها، شجره‌نامه‌ها یا هر قسمت دیگری آورده شود، مگر اینکه فرد موردنظر یا نمایندۀ قانونی او برای نشر آن اطلاعات رضایت آگاهانهٔ کتبی داده باشد.
تبصرۀ ۱: در مورد عکس افراد، پوشش باید به‌گونه‌ای باشد که منجر به شناسایی فرد نشود. پوشاندن چشم‌ها به‌تنهایی کفایت نمی‌کند، مگر اینکه رضایت آگاهانهٔ کتبی گرفته شده باشد.
تبصرهٔ ۲: در صورتی که انتشار دست‌نوشته بدون محرمانه ماندن کامل اطلاعات هویتی یا اطلاعاتی که می‌تواند منجر به کشف هویت افراد مذکور در مادهٔ فوق شود، امکان‌پذیر نباشد و گرفتن رضایت آگاهانه نیز مقدور نباشد، رسیدگی به اصل ادعای عدم دسترسی به افراد مذکور و ضرورت انتشار اطلاعات و تصمیم‌گیری در مورد انتشار آن بر عهدهٔ کمیتهٔ اخلاق منطقه‌ای خواهد بود.
تبصرهٔ ۳: انتشار اطلاعاتی که از پیش و به روش صحیح دردسترس عموم قرار گرفته‌اند، نیاز به اخذ رضایت آگاهانه ندارد.
فصل ششم: سردبیری نشریات علمی
مادهٔ ۱-۶) سردبیر مجله در تصمیم‌گیری و ایفای وظایف خود (از قبیل رد یا قبول دست‌نوشته‌های ارسالی) آزادی و اختیار عمل دارد.
مادهٔ ۲-۶) سردبیر موظف است اصل رازداری را در تمامی مراحل بررسی دست‌نوشته رعایت کند.
تبصره: آگاهی داوران از نام و مشخصات نویسندگان دست‌نوشته بلامانع است و مشمول اصل رازداری نمی‌شود.
مادهٔ ۳-۶) بعد از اعلام تصمیم سردبیر در مورد رد یک دست‌نوشته، باید فرصت حداقل یک نوبت درخواست تجدیدنظر به نویسندهٔ مسئول داده شود. هر مجله باید سیاست‌های مدونی برای بررسی این‌گونه درخواست‌ها داشته باشد.
مادهٔ ۴-۶) سردبیر باید تمام تلاش خود را برای کشف موارد سوءرفتار در دست‌نوشته‌های دریافتی و برخورد مناسب با موارد احتمالی به کار بندد.
مادهٔ ۵-۶) سردبیر یا هیئت تحریریه باید فرد یا افرادی را برای داوری همتای هر مقاله انتخاب کنند که تا حد ممکن در زمینهٔ علمی آن توانا و مجرب باشد. داور/داوران انتخاب‌شده باید فاقد هرگونه تعارض منافع در زمینهٔ مقالهٔ مورد داوری باشند.
مادهٔ ۶-۶) سردبیر مسئول است که بررسی، انتخاب و اولویت‌بندی دست‌نوشته‌های ارسالی برای چاپ، به نحوی بی‌طرفانه و تنها با توجه به ویژگی‌های علمی و فنی دست‌نوشته انجام گیرد و عوامل نامربوط در این امر تأثیری نداشته باشند.
فصل هفتم: انتشار نتایج کارآزمایی‌های بالینی
مادهٔ ۱-۷) سردبیر نشریه باید تنها نتایج آن دسته از کارآزمایی‌های بالینی را برای انتشار بپذیرد که در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ثبت شده و مجوز کمیتهٔ اخلاق را دریافت کرده باشند. برای حصول اطمینان از رعایت این اصل، سردبیر مجله می‌تواند سند ثبت و مجوز کمیته یا کمیته‌های اخلاقی مرتبط را به‌صورت کتبی از نویسندهٔ مسئول درخواست کند.
تبصره: در مطالعاتی که به‌صورت چندمرکزی در چند کشور به انجام می‌رسند، در صورت دریافت دست‌نوشتهٔ حاوی نتایج کل مطالعه، سردبیر می‌تواند مجوز اخلاقی مربوط به کلیهٔ مراکزی را که مطالعه در آن‌ها انجام گرفته به‌طور جداگانه از نویسنده/نویسندگان درخواست کند. در صورتی که مقاله‌ای حاوی نتایج یکی از مراکز باشد، تنها مجوز اخلاقی مربوط به همان مرکز (کشور) قابل درخواست است.
مادهٔ ۲-۷) در موارد انتشار نتایج کارآزمایی‌های بالینی، که به‌صورت همکاری بین‌المللی به انجام رسیده‌اند، سردبیر نشریه می‌تواند در صورت لزوم سهم یا نقش هرکدام از نویسندگان را در کل طرح به‌صورت مکتوب درخواست کند.
فصل هشتم: نقش و مسئولیت داوران
مادهٔ ۱-۸) فردی که داوری همتای یک دست‌نوشته را قبول می‌کند، باید به‌صورت بی‌طرفانه و تنها براساس ویژگی‌های علمی و فنی دست‌نوشته داوری کند و نباید تحت تأثیر روابط شخصی خود با نویسنده/نویسندگان دست‌نوشته یا سایر عوامل نامربوط قرار بگیرد.
مادهٔ ۲-۸) فردی که داوری همتای یک دست‌نوشته به او پیشنهاد می‌شود، در صورت وجود هرگونه تعارض منافع، می‌تواند از پذیرش آن دست‌نوشته برای داوری امتناع کند. در غیر این صورت، باید تعارض منافع خود را به‌طور واضح به اطلاع سردبیر مجله برساند.
مادهٔ ۳-۸) داوران و نویسنده/نویسندگان دست‌نوشته باید از برقراری ارتباط با یکدیگر (در مورد داوری دست‌نوشته) در طول فرآیند داوری امتناع کنند، مگر با کسب اجازه از سردبیر مجله.
مادهٔ ۴-۸) چنانچه فردی که دست‌نوشته‌ای را برای داوری همتا پذیرفته است، خود را واجد صلاحیت علمی یا فنی لازم برای داوری دقیق تمامی یا بخشی از آن دست‌نوشته نداند، باید آن را به اطلاع سردبیر مجله برساند.
مادهٔ ۵-۸) داور باید دست‌نوشته‌ای را که برای داوری به او ارسال می‌شود، متنی محرمانه تلقی کند و اطلاعات مربوط به یا مندرج در آن را با هیچ فرد دیگری در میان نگذارد. داور مجاز نیست از دست‌نوشتهٔ مورد داوری برای هیچ مقصود دیگری به‌جز داوری استفاده کند و لازم است بعد از پایان داوری از نگهداری دست‌نوشته به هر شکل اجتناب کند.
تبصرهٔ ۱: در صورتی که داور مشورت با فرد دیگری را برای داوری ضروری بداند و این مشورت متضمن افشای مطالب مندرج در مقاله باشد، این کار تنها با اجازۀ سردبیر مجله ممکن است.
تبصرهٔ ۲: مفاد مادهٔ فوق دربارۀ تمامی دست‌نوشته‌هایی که برای داوری همتا ارسال می‌شود و داور به هر دلیل از پذیرش داوری آن خودداری می‌کند نیز صادق است.
مادهٔ ۶-۸) در داوری همتا، داور باید به نقاط قوت و ضعف مقاله توجه کند و در صورت امکان راهکارهایی برای رفع اشکالات موجود به نویسنده/نویسندگان توصیه کند. این توصیه باید با رعایت احترام به استقلال فکری نویسنده/نویسندگان باشد.
مادهٔ ۷-۸) داور در صورت پذیرش دست‌نوشته‌ای برای داوری همتا، باید این کار را در مهلتی که سردبیر مجله مشخص کرده به انجام برساند.
تبصره: در صورتی که مهلتی که سردبیر مجله مشخص کرده برای داور مناسب نباشد، داور باید از پذیرش داوری آن دست‌نوشته امتناع کند یا در مورد تمدید مهلت با سردبیر مجله به توافق برسد.
مادهٔ ۸-۸) داور باید علاوه بر بررسی‌های علمی و فنی، هرگونه رعایت نکردن مفاد این راهنما را نیز به اطلاع سردبیر برساند.
فصل نهم: آگهی
مادهٔ 1-9) نشریه‌های علمی ـ پژوهشی، اعم از چاپی و الکترونیک، باید تنها آگهی‌هایی را برای انتشار بپذیرند که به ارائهٔ اطلاعات در مورد رویداد، محصول یا خدمت خود می‌پردازند و از هرگونه تلاش برای تحت تأثیر قرار دادن مخاطب، با ارائهٔ مطالب غیرعلمی و نادرست، خودداری کنند.
مادهٔ ۲-۹) آگهی تبلیغاتی نباید در مجاورت سرمقاله یا مقاله‌ای علمی درج شود که به نوعی ارتباط آن مقاله با آگهی موردنظر را به ذهن خواننده متبادر سازد.
مادهٔ ۳-۹) آگهی‌های تبلیغاتی باید به‌گونه‌ای در نشریه درج شوند که به‌خوبی از مندرجات علمی متمایز باشند.
فصل دهم: ویژه‌نامه
مادهٔ ۱-۱۰) ویژه‌نامه‌ها شماره‌هایی از نشریه‌اند که معمولاً به انتشار مجموعۀ مقالاتی دربارۀ موضوعی مشخص یا مجموعهٔ مقالات یک همایش اختصاص دارند و با موضوعات اصلی نشریه در ارتباط‌اند. غالباً منابع دیگری غیر از ناشر مجله از ویژه‌نامه‌ها حمایت مالی می‌کنند.
مادهٔ ۲-۱۰) سردبیر مجله مسئولیت مطالب مندرج در ویژه‌نامه‌ها را همانند شماره‌های عادی نشریه بر عهده دارد.
مادهٔ ۳-۱۰) سردبیر مجله باید اختیار کامل خود را در ارسال هر دست‌نوشته به داوران مستقل برای انتشار در ویژه‌نامه و نیز حق نپذیرفتن آن‌ها را، همانند شماره‌های عادی مجله، حفظ کند.
مادهٔ ۴-۱۰) اگر ویژه‌نامه حامی مالی دارد، باید به‌طور شفاف در ویژه‌نامه مشخص شود.
مادهٔ ۵-۱۰) نشر آگهی در ویژه‌نامه باید تابع سیاست مشابه آن در شماره‌های عادی مجله باشد.
مادهٔ ۶-۱۰) شخص سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجاز نیستند هدایا، پاداش یا کمک‌های حامیان مالی ویژه‌نامه را بپذیرند.
مادهٔ ۷-۱۰) در ویژه‌نامه‌ها باید مانند شماره‌های عادی، سایر مواد این راهنما رعایت شود.
فصل یازدهم: سایر انواع انتشار
مادهٔ ۱-۱۱) سردبیران کلیهٔ نشریات علمی دارای داوری همتا، که به‌صورت چاپی، چاپی و الکترونیک، یا الکترونیک منتشر می‌شوند، مشمول کلیهٔ مواد مندرج در این راهنما می‌شوند.
مادهٔ ۲-۱۱) در مواردی که انتشار همزمان به‌صورت چاپی و الکترونیک صورت می‌گیرد، هر دو نسخهٔ چاپی و الکترونیک باید برای رفرنس‌دهی آدرس واحدی داشته باشند.
مادهٔ ۳-۱۱) نگارش یک فصل یا بیشتر از کتاب‌هایی که در قالب درس‌نامه منتشر می‌شوند، مشمول تمامی مواد این راهنما است. وظایف سردبیر در این حالت بر عهدهٔ نویسندهٔ مسئول کتاب است (نامی که بر روی جلد مندرج است).
مادهٔ ۴-۱۱) انتشار نتایج حاصل از پژوهش‌ها، پیش از آنکه در نشریات دارای داوری همتا به چاپ برسند، در رسانه‌های عمومی نادرست است، مگر در مواردی که به دلیل اهمیت ویژه برای سلامت عمومی، انتشار تمامی یا بخشی از نتایج آن را مراجع سیاست‌گذار ضروری تشخیص دهند.
مادهٔ ۵-۱۱) اگر خلاصۀ مقاله‌ای که به همایشی ارسال می‌شود، قبلاً به‌صورت خلاصه یا مقالهٔ کامل منتشر شده باشد، باید مراتب به اطلاع دبیر کنگره رسانده شود.
واژه‌نامه
|
سپاسگزاری عوارض نامطلوب آگهی نویسندگی تعارض منافع اصلاحیه نویسندۀ مسئول ساختن داده‌ها دستکاری داده‌ها هیئت تحریریه اصلاحیه فریبکاری دست‌نوشته سوءرفتار انتشار همپوشان داوری همتا سرقت معنوی انتشار مجدد تکذیبیه ویژه‌نامه
|
Acknowledgment Adverse effect Advertising Authorship Conflict of interest Correction Corresponding author Data fabrication Data manipulation Editorial board Erratum Fraud Manuscript Misconduct Overlapping publication Peer review Plagiarism Redundant publication Retraction Supplement |
[1] International committee of Medical Journal Editors
[2] World Association of Medical Editors
[3] Committee on Publication Ethics
[4] Council of Science Editors
[5] US Department of Health and Human Services, Office of Research Integrity
[6] Roig M. Avoiding plagiarism, self-plagiarism, and other question able writing practices: A guide to ethical writing. Available at: http://ori.dhhs.gov/education/products/plagiarism/plagiarism.pdf
دیدگاه‌ها